Омоним,Синоним,Антоним

Омоним

 

Кґп маєыналы ґздер мен омонимдер бір-біріне ете ўќсас болып келеді, бўл екеуін шатастыруєа болмайды. Кґп маєыналы сґздердіѕ маєыналары бір-біріне жаќын, бір-бірімен байланысты болып, бір сґз табынан болады. Ал омоним сґздер јр тїрлі сґз табынан болады жјне олардыѕ маєыналары бір-бірімен байланысты емес, маєыналары бїтіндей бґлек болады. Айтылуы бірдей болєанымен, маєыналары бір-бірінен мїлде басќа сґздерді омоним дейміз. Мысалы, жаќ- дене мїшесі, жаќ сїйегі зат есім; жаќ - етістік, от жаќ; жаќ - бірлік, одаќтасу, жаќтасу, зат есім; жаќ — баєыт, он жаќ, сол жаќ, зат есім, жаќ - садаќтыѕ оєы, зат есім.

Кґп маєыналы сґздер мен омонимдердіѕ ўќсастыєы мен айырмашылыєын тґмеѕдегі мысалдар арќылы да ажыратуєа болады.

Кґп маєыналыќ Омоним адамныѕ басы, таудыѕ басы, адамныѕ басы, судыѕ басы аяєыѕды бас тілде омонимдерге ўќсас ќўбылыстар да бар. Оларды омофон ясјне омограф деп атайды. Омофондар - айтылуы бірдей болєанмен жазылуында айырма бар сґздер. Мысалы, ащы айран, асшы (аспаз), ашшы (есікті ашу) сґздері бірдей айтылады. Омограф (омограмма) - жазылуы бірдей болєанмен, јр тїрлі айтылатын сґздер. Бўл негізінен екпінге байланысты. Мысалы, алма (зат есім), алма (етістік). Екпін ќазаќ тілінде онша ескерілмейді, лексикалыќ маєынаєа јсер етпейді.

 

Синоним жјне антоним

 

Айтылуы да, тўлєасы да басќа-басќа, біраќ маєыналары бір-біріне жаќын сґздерді синоним дейді. Мысалы, ќашыќ, алыс, жыраќ, шалєай, ўзаќ, жер тїбі; сґйле, айт; абырой, бедел, ќадір; мыќты, берік, кїшті, бекем; јдемі, сўлу, кґрікті, ажарлы, сымбатты т.б. Маєыналары бір-біріне жаќын синонимдік ќатардаєы сґздер кем дегенде екеу болады не одан да кґп болып ќолданыла береді. Мысалы, Орныќќан, тўраќтанєан ой жоќ (М.Ј.) Еѕ аяєында Абай ґзі бір тўспал, болжал жасады (М.Ј.). Їлбіреген бала жастыќтыѕ аса ќатты ќысылєан, ќымсылєан белгісі білінеді (М.Ј.).

Маєыналары бір-біріне ќарама-ќарсы сґздерді антоним дейді. Мысалы, аќ-ќара, биік-аласа, жоєары-тґмен, аз-кґп, ескі-жаѕа, оѕай-ќиын, алыс-жаќын, їлкен-кіші, ауыр-жеѕіл, жаќсы-жаман т.б. Мысалы. Сар сияќты оты жасыќ жерде семірген мал мен ќара ќўм сияќты ащылы-тўщылы аты асылжерде семірген малдыѕ еті де, сїті де бірдей емес (С.М.). Сасќалаќтаєан бейнемен еѕбектей жылжып, біресе ілгері, біресе кейін толќыды (С.М.)