Ќўрмалас сґйлем
Ќўрмалас
сґйлем
Сґйлем
ќўрылысына ќарай екіге бґлінеді: жай сґйлем жјне ќўрмалас сґйлем. Бір єана ойды білдіріп, бір
интонациямен айтылатын сґйлемді жай сґйлем дейді. Абай бўл шаруаларєа жґнді араласќан жоќ (М.Ј.) деген сґйлем алты сґзден
ќўралып, бір єана ойды білдірген жай сґйлем. Сґйлемніѕ баяндауышы біреу, ол не істеді? деген сўраќќа араласќан жоќ деп жауап беріп тўр. Бір
бастауышы Кім араласкан жоќ? -
Абай — болса, ќай шаруаларєа? - бўл - аныќтауыш, неге? - шаруаларєа -толыќтауыш, ќалай? - жґнді - пысыќтауыш болып тўр.
Екі немесе
бірнеше жай сґйлемдерден ќўралып, кїрделі ойды білдіретін сґйлемді ќўрмалас
сґйлем дейді. Мысалы, Ќыстыѕ
басы таќау болєанмен, јлі ќар тїсе ќойєан жоќ (М.Ј.). Їлкендер ырыќ бермей кеткен соѕ,
Жанјбілді ертіп кетуге келдім (Є.Мўст.) Јѕгіме жалпаќ елдіѕ жайына кґшкен
кезде, Абай шешіле тїсті (М.Ј.).
Кўрмалас
сґйлемніѕ тїрлері
Ќўрмалас
сґйлемдер байланысу тјсілдеріне ќарай їш топќа бґлінеді:
1. Салалас ќўрмалас
сґйлемдер
2. Сабаќтас ќўрмалас
сґйлемдер
3. Аралас ќўрмалас
сґйлемдер.
Ќўрмалас сґйлемніѕ ќўрамындаєы жай сґйлемдер ґзара мынадай жолдармен байланысады: 1) интонация арќылы іргелесе байланысады; 2) жалєаулыќкейде септеулік шылаулар арќылы байланысады; 3) ќўрмаластыѕ ќўрамындаєы жай сґйлемніѕ баяндауышы тиянаќсыз тўлєада келіп, келесі жай сґйлеммен ўласып, ќўрмаласа байланысады.