Кґмекші есімдер
Кґмекші
есімдер
Негізі зат есім
болєанмен, лексикалыќ маєынасы солєынданып, толыќ маєыналы есім сґздермен
тіркесіп жўмсалатын, сол сґздіѕ маєынасын наќтылап отыратын кґмекші сґздердіѕ
тобы кґмекші есімдер деп аталады. Олар: маѕ, тўс, сырт,
ќас-ы, жан-ы, їст-і, ара-сы т.б. Кґмекші есімдер кґбінесе
тјуелдік жалєауында келіп, ґзі тіркесетін толыќ маєыналы сґзбен сґйлемніѕ бір
мїшесі болады, сол толыќ маєыналы сґздіѕ ыѕєайына ќарай ґзгеріп отырады.
Мысалы, їйдіѕ ќасы, їйдіѕ
ќасына, їйдіѕ ќасынан, їйдіѕ ќасындаєылар, їйдіѕ ќасындаєылармыз т.б.
Кґмекші есімдер
кей жаєдайларда алдындаєы ілік жалєаулы сґз айтылмаса жеке ќолданады, ґз алдына
жеке сўраќка жауап беріп, сґйлемніѕ жеке бір мїшесі болады. Мысалы, Астында жїйрік аты бар. Тґѕірек тып-тыныш. Бірінші сґйлемдегі астында деген кґмекші есім ќайда? деген сўраќќа жауап
беріп, сґйлемде пысыќтауыш ќызметін атќарса, екінші сейлемдегі
тґѕірек деген кґмекші есім не? деген сїраќка жауап беріп бастауыш болып тўр.
Зат есім кґптік, септік, тјуелдік жалєауын талєаусыз жалєай берсе, кґмекші есімдердіѕ кейбіреуі бўл жалєаулардыѕ кез келгенін тїбір кїйінде ќабылдай алмайды. Мысалы, їст, сырт, аст, іш деген кґмекші есімдерге кґптік жалєауы їстер, сырттар, астар, іштер деп, сондай-аќ септік жалєауы їстіѕ, їске, їстен, їспен болып жалєана алмайды, бїл тіл заѕдылыєына ќайшы келеді. Тек тјуелдік жалєауында тўрєан кґмекші есімдер єана септік жалєауымен тїрлене алады. Мысалы, їст-і, їст-і-ніѕ, їст-і-не, їст-і-н, їст-і-нде, їст-і-нен, їст-і-мен. Кґмекші есімдердін кейбіреуі тјуелдік жалєауы жалєанбай-аќ кґптік, септік жалєауымен ќолданыла береді. Мысалы, тґѕірек-тер, тґѕірек-тіѕ, тґѕірек-ке, тґѕірек-ті, тґѕірек-те, тґѕірек-тен, тґѕірек-пен.