Сґз таптары
Сґз
таптары
Негізгі жјне
кґмекші сґздер
Тілдегі јрбір
создіѕ ґзіне тјн маєынасы болып, белгілі бір ќызмет атќарады. Кейбір сґздер
толыќ маєыналы болса, кейбір сґздер ґз алдына толыќ маєынасы болмай, басќа
сґздермен тіркес ќўрамында жўмсалады. Мысалы, Мен де оќу їшін келдім деген
сґйлемдегі мен, оќу, келдім - негізгі сґздер де, де, їшін — негізгі сґзге
тіркесіп айтылатын кґмекші сґздер.
Жеке тўрєаѕда
толыќ лексикалыќ маєынасы болатын, белгілі бір сўраќќа жауап беріп, сейлемде ґз
алдына сґйлем мїшесі бола алатын сґздер негізгі сґздер деп аталады. Негізгі
сездерге зат есім, сын есім, сан есім, есімдік, етістік, їстеу жјне еліктеуіш
сґз жатады. Жеке тўрєанда маєынасы жоќ, белгілі бір сўраќќа жауап бермейтін жјне
сґйлем мїшесі де бола алмайтын сґздер кґмекші сґздер деп аталады. Ќазаќ тілінде
кґмекші сґздердіѕ мынадай тїрлері бар: кґмекші есім, кґмекші етістік жјне
шылау.
Тіліміздегі
сґздердіѕ маєынасы алуан тїрлі. Бір топ сґздер заттыѕ атын, сынын, санын
білдірсе, бірсыпыра сґздер заттыѕ ќимылын, ќимылдыѕ мезгілін, орнын т.б.
білдіреді. Таєы бір топ сґздер адамныѕ тїрліше кґѕіл кїйін білдіреді. Сґздердін
маєынасына, тўлєасына, тїрлену жїйесі мен ќызметіне карай бґлінетін топтары сґз
таптары деп аталады. Ќазаќ тілінде тоєыз сґз табын атап, терминдерін
ќалыптастырєан єалым Ахмет Байтўрсынов болды.
Ќазаќ
тіліндегі сґз таптары мыналар:
1. Зат есім — адам, табиєат, студент, оќушы,
кітап, аєаш, тўз, тау, орман, бала, аќыл, т.б.
2. Сын
есім — їлкен, суыќ, јдемі, жаќсы, аќ,
ќызыл, ќорќаќ т.б.
3. Сан есім
— бес, он, жїз, жеті, мыѕ, екі жїз елу
бес, бірінші, біреу, екеу, екі мыѕ тґртінші, т.б.
4. Есімдік
- мен, сен, ол, біреу, јркім, барлыќ,
анау, ештеѕе, ешкім, ґзіміз, кімдер, т.б.
5. Етістпік
— бар, кел, жїр, жїргелі, бару, айтќан,
тыѕда, ґсір, оќы, кїледі, оќи бастады, т.б.
6. Їстеу
— биыл, жоєары, жорта, итшілеп, бїгін,
бері, осыншама, ала жаздай,т.б.
7. Еліктеу
сґз — тарс-тўрс, жылт, гїрс, сарт, тырс,
жарќ-жўрќ, ќорбаѕ-ќорбаѕ, жалт, т.б.
8. Одаєай
— аћ, ућ, алаќай, бјрекелді, пјлі,
ойбай, шґре-шґре, жј, тек, моћ-моћ, пай-пай, т.б.
9. Шылау — да, де, жјне, дейін, ќарай, аќ, ау, туралы, мен, біресе, їшін, єана, яки, алайда, т.б.