Эвфемизм мен дисфемизм
Эвфемизм мен
дисфемизм
Кей кездерде
ўєымы дґрекілеу айтуєа ќолайсыздау сґздерді тілде басќа сґзбен алмастырып айта
береді. Мўндай маєынасы тўрпайы сґздіѕ орнына сол ўєымды жўмсартып жеѕілдетіп
жеткізетін сыпайы, жўмсаќ сґздер айтылады. Мўндай сґздерді эвфемизм деп атайды.
Эвфемизм табу сияќты табиєаттыѕ дїлей кїшінен їрейленуден туєан сенімге
негізделмейді. Бўл халќымызды ґскелеѕ адамгершілікке їндейтін этика, эстетика
нормаларыныѕ биік кґрінісі деуге болады. Эвфемизм таќырып жаєынан сан тїрлі.
Мысалы кейбір ауру атауын жеѕілдетіп, туберкулезді - ґкпе ауруы, ракты -жаман ауру; їйлену, тўрмыс ќўруєа
байланысты: баласын
аяќтандыру, ќўтты орнына ќондыру, отау тігу, аяєы ауыр; кейбір жаєымсыз ќарым-ќатынасты
білдіретін сґздерді: аузы
жеѕіл, ќолыныѕ жўмысќысы бар, кґзіне шґп салды т.б. деп атау дјстїрі
бар.
Тілде кейбір јдепті сґздерді јдепсіз сґздермен ауыстырып айту да кездеседі. Мўндай ќўбылыс тіл білімінде дисфемизм деп аталады. Бўл маєынасы жаєынан эвфемизмге ќарама-ќарсы ќўбылыс, олар сан-ќилы жаєымсыз эмоция туєызады. Мысалы, мінетін кґлікті - бўт артар, мінетін атты -тулаќ кґк мылжыѕды - ќырт деп атау бар. Дисфемизм кемітіп, ќорлау, жаратпау ўєымын да береді: боєымен жасты баламен ойнайды, боќ бітірмеді, боќ мўрын. Дисфемизм јдеби тіл їлгісіне жатпайды, кґбінесе ауызекі тілде жиі